GERIYƏ

Demokrat parti döneminde işçi hareketleri

Müəllif Şerafettin Pektaş
Nəşr olunduğu il 2012
Elm sahəsi Siyasət. Siyasi elmlər
Nəşriyyat Fırat Yayınevi
Nəşr yeri İstanbul

Şerafettin Pektaş. Demokrat parti döneminde işçi hareketleri. İstanbul, Fırat Yayınevi, 2012.

İç ve dış dinamiklerin etkisiyle, II. Dünya Savaşı sonrasında çalışma hayatına yeni bir biçim verme zorunluluğu ortaya çıkmış; . bu amaçla 1947'de Sendikalar Kanunu çıkarılmıştır. 1936 tarihli İş Kanunumda olduğu gibi, devletin, çalışma ilişkilerini tek taraflı olarak sermaye lehine ve emekçiler aleyhine düzenleme eğilimi bu kanunla da sürdürülmüştür. Bütün olumsuzluklara rağmen Sendikalar Kanunu’nun çıkarılmasıyla işçiler arasında örgütlenme çabaları hız kazanmıştır. 1950–1960 döneminde sendikalı işçi sayısı yaklaşık altı kat artmış, 1952 yılında kurulan ve dönemin tek işçi konfederasyonu olma niteliği taşıyan Türk İş ise, tüm işçi sendikalarını bünyesinde barındırmıştır. Muhalefet döneminde ve iktidarının başlangıç yıllarında işçi hareketleriyle yakın bir ilişki içerisine giren ve grev hakkını savunan Demokrat Parti, toplu ilişkiler alanında giderek otoriter bir görünüm kazanmıştır. İş Kanunu ve Sendikalar Kanunu ile grev yasaklandığından, önemli ölçüde işlevsiz duruma getirilmiş olan sendikalar işçiler tarafından yeterince desteklenmemiştir. Dönem içerisinde, sendikal etkinliklerin sınırlı kalmasına karşın; limanlarda yükleme–boşaltma işçileri, çimento işçileri, mensucat, dokuma ve çırçır işçileri, inşaat işçileri, temizlik işçileri, değirmen ve fırın işçilerin, karayolları işçileri, şoförler ve hayat kadınları çok sayıda iş durdurma eylemi ve grev gerçekleştirilmiştir. Ücret artışı istekleri, çalışma sürelerinin fazlalığından kaynaklı şikayetler, işçi sağlığı ve iş güvenliğine ilişkin sorunlar ve mezhepsel sorunlar grevlerin nedenleri arasında sayılabilir. Grevlerin bir kısmı isteklerin işveren tarafından kabul edilmesiyle sonuçlanırken, bazı grevler mahkemelere taşınmış, bir kısmı ise kolluk kuvvetlerinin grevdeki işçilere saldırmasıyla sonuçlanmıştır.